Lehen mailako borroka
Joan den hilabeteko kronika etxebizitzen problematikaz idatzi nuen, egoera tiran duten herrialdeetako bizitegien prezioak zainduko dituen lege berri baten ideia aitzinatuz. Urte hastapeneko kronika huntan, ez nituen irakurle bihoztunak aloimenduari buruzko gogoeta berri batzuekin aspertu nahi, bereziki urte berri ona desiratzeko unean; baina abenduko hilabeteak ekarri ninduen pentsatzera borroka horrek behartzen gintuela minutu bakar bat ere ez galtzera.
Hilabeteotan politika mundutik doi bat bazter egon ondoan, aitortu behar dut ez ditudala Euskal Hirigune Elkargoko eztabaidak jarraitu, aloimendu arlokoak barne. Donibane Lohizuneko herriko kontseiluaren azken bilkura kari zitzaidan berriz agertu hortan jokoan dena; alabaina, EHEan otsailetik finkatua zuten eta laster onartzekoa duten TEP/PLH-ari buruz behar izan genuen gure iritzia eman.
TEP/PLH – Tokiko Etxebizitza Plana – Euskal Hirigune Elkargoan aloimendu-politika finkatzen duen dokumentu nagusia da, bereziki sei urterentzat bizitegi ekoizpen sailean helburu zifratuak finkatzen dituena.
TLP/PLH hori pikoan ematen duen momentua biziki garrantzitsua da, gure lurraldea bere osotasunean anitz urtetarako engaiatzen duelako. Eta hau ez bakarrik sei urtetarako baina anitz gehiago, zeren eta planifikazio estrategikoa helburu duten beste dokumentuak kontuan hartzen baditugu (besteak beste SCOT, PCAET, PDU eta PLUIak) , epe motzean obratuko denak ondoko sei urteentzat baino eragin anitz iraunkorragoa izanen baitu, oroz gainetik lur eremuen egoera hain zalu aldatzen delarik bereziki kostaldean.
Alta eztabaidan den dokumentuan nabari zaidan puntua hauxe da: kostaldean bizitegi gutiago eraiki behar dela (- %23), jakinik puntu hau gaiari dagokionez hainbat berria dela azken urteotako paradigmari konparatzen bazaio. Harrigarria zait hau, dakigularik eskaerari erantzuteko aloimendu-politikaren alpha eta omega dela bizitegi gehiagoren ekoiztea, bereziki Macron lehendakariak “eskaintza xoka”-ren printzipioa finkatuz geroztik.
Beraz dokumentuak perfektua iduri du itxuraz, baina egiaz urte guziez 2 600 bizitegi baino gehiagoren eraikitzea aurreikusten du, azpimarratzen duelarik bestalde kostalde gibeleko eta baserrialdeko eremuen beharrak kostaldearen eraginez direla sortzen, kostaldean preseski bigarren bizitegiak bizitegi nagusiekin azkarki lehian direlarik.
Beraz, 2 600 bizitegi ekoitzi urte guziez 50 000 hutsak direlarik?
Ekoitzi beti gehiago ?
Ene ustez, kontraesan handia da hau, gizarteari ala ingurumenari dagokienez.
Gizarteari dagokionez zeren, etengabe errepikatzen dugun bezala, bizitegi baten ukaiteko eskubideak bi bizitegiren ukaitekoa baino lehen pasatu behar du : puntu honek aitzinetikako baldintza izan behar du, eta ez da TLP/PLHan agertzen, hau eraikuntza berrietan sobera oinarritzen delarik.
Ingurumenari buruz ere kontresana da zeren TLP/PLH-ak lur eremuen eskasa aipatzen badu, ahanzten du eraikuntza berrien gomendatzeak, modu « zainduan eta hobeki banatuan » izanik ere, ekartzen duela nahitaez jadanik eskas den lur gehiagoren kontsumitzea, honek dakarzkien ondorio guziekin : lurraren artifizialisatzea, sareen hedatzea, eguneroko mugikortasunen emendatzea, zerbitzuetara, kulturara edo kiroletara iristea, hau urruntasunagatik zailago dena, eta abar…
Egiazki, ez dut uste posible denik akats horiek lehenik zuzenduko ez dituen ekoizpen programaren onartzea, bereziki oraingo klima testuinguruari begira ondorio hain handiak izanen dituelako.
Alderantziz horrek suposatzen du bizitegi « nehor gabe »-koaren bataila berriz hastea; « nehor gabe » : bigarren bizitegia, sasoi-bizitegia eta bizitegi hutsa barne dituen erran-molde nahitara zabala.
AB eta gero EHBAI-k ereman zuten hamar bat urteko borrokaren ondotik, eta Sylviane Alaux garai hartako diputatuaren bitartekari lanari esker, bigarren bizitegiari gehigarrizko zergaren ematea haizu bilakatu zen azkenean.
Baina gaur egun ikusten dugu neurria ez dela aski hertsagarria ontasun horiek bizitegi nagusien merkatuan berriz sar daitezen, doi-doia herrien aurrekontu ahulak laguntzen dituela; batailara berriz abiatu behar dugu beraz indarraldia areagotzeko xedez. Gure itsas bazterreko arazo handia den sasoi-alokatzeari dagokionez aldiz, bitxi zait sail hortan Max Brisson bakarrik uztea – goresmenak luzatzen dizkiot haatik egin duen lan txalogarriarentzat. Bizitegi hutsei dagokienez aldiz, arazo zaila bezain funtsezkoa da, Iparralde barnealdean bereziki.
Norentzat eraiki ?
Hau guzia funtsezkoa zait edozein ekoizpen bideratu baino lehen. Baina ekoizteko unean berean, komeni da jakin nahi izatea norentzat ari garen. TLP/PLHan idatzia da eraikuntza berrien erdia baino doi bat gehiago bizitegi sozialak izanen direla, ekoizpen osoaren herena bigarren bizitegiei utziz haatik, hau soberakina.
Baina arlo sozialean ere, bertutezko helburuak jabegora heltzea kudeatzen duen ELAN legearen arauei konparatzen bazaizkie, paria dezakegu biharko *AJMS/PSLA-en alimaleko partea izanen dela etzi berriz salduko dena– ikaragarriko prezioan – kostaldean baita Lapurdi barnealdean ere gaur egun ezagutzen ditugun gehiegikeriak areagotuko dituztela. Jabetze sozial moduan parte baten eraikitzea beharrezkoa da, prefosta, baina azpimarratzekoa da hobeki zaindu behar dela hau, kasik guzia *EEAK/BRS moldean edo epe luzeko alokatze-kontratuekin ekoitzi behar da.
*AJMS/PSLA : Alokatze-Jabetze Mailegu Soziala / Prêt Social Location-Accession
*EEAK/BRS : Egiazko eta Elkartasunezko Alokatze-Kontratua / Bail Réel et Solidaire
Hots, desegiten ahalko ez ditugun bizitegietan anitz urtetarako engaiatuko gaituen TEP/PLH horrek, funtsezko arazo larriak berekin dakarzki. Gaur egungo testuinguruan, proiektu hori pasatzen uztea, baita bortxaz araberako SCOT eta PLUI-ak ere haren ondotik, arduragabekeria litzateke arlo sozialari eta ingurumenari dagokienez. Gaur egun lurralde antolamenduan dugun bataila funtsezkoarenganik ihes egitea litzateke.